Մանկությա'ն օրեր,երազի նման անցաք, գնացիք,
Էլ չեք դառնալու...
Առաջին ընկերուհիս
Սոնան դասերն էր սովորում, մայրը ասաց, որ ավելի ուշ գամ...
Մեր տունը հեռու չէր` նրանց տան հարևանությամբ, այնպես որ վերադարձա` հիասթափությամբ ու այդ տարիքիս ամենահաճախ կրկնվող աղոթքով. '' Աստված ջա'ն, թո'ղ Սոնան շուտ պրծնի դասերը"...
Ես ու Սոնան շատ էինք սիրում միասին խաղալ: Երբ ընտանիքով տեղափոխվեցինք գյուղի այդ հատված, ես 4 տարեկան էի, Սոնան 2 կամ 3 տարով մեծ էր ինձանից: Թե որտեղից էին նրանք եկել, ես երկար տարիներ չէի հասկանում: Երբ մամաս հարցրել էր` "Ազիզ ջա'ն, որտեղի՞ց եք", Սոնան պատասխանել էր. " Ես որ ծնվեցի, ծնվեցի Գերմանիայում, եղբայրս որ ծնվեց, ծնվեց Երևանում, փոքր եղբայրս որ ծնվեց, ծնվեց Արշալույսում (հետո Սոնան մի քույր էլ ունեցավ, որ ծնվեց Ղարաբաղում )
Առաջին իսկ օրվանից, երբ հարևանուհիս մեզնից "կոֆեաղաց" ուզեց, մենք ծանոթացանք ու դարձանք ընկերուհիներ":
Առաջին պատկերացում. դպրոց
"Երևի Սոնան դասերը սովորեց, պրծավ",- մտածեցի ես ու շտապեցի. "մա'մ, ես գնում եմ խաղալու"...
Ամեն անգամ մեր հարևանի տունը ավելի ու ավելի հեռու էր թվում. գնում էի, շտապում, բայց կարծես չէի հասնելու` "Տեսնես էս անգամ ի՞նչ նորություն կա " ,- մտածում էի:
Սոնան ամեն օր մի նոր բան էր սովորեցնում, պատմում...
… Մենք նստած էինք սեղանի մոտ. ընկերուհիս գրքերը փակեց, դրեց մի անկյունում ու սկսվեց...
-Գիտե՞ս` ո՞նց են նստում դասի :
-Չէ,-ասացի ես:
-Պետք է ծալես ձեռքերդ, դնես սեղանին, զգաստ ու լուռ նստես:
_Վա~յ, չխոսա՞մ:
-Չէ',- տոնը բարձրացրեց ընկերուհիս:
-Սո~ն, բա կարամ հետս խաղալիք տանեմ դասի:
-Չէ', -ասաց Սոնան ու շարունակեց,-միայն գիրք,տետր ու գրիչ...
Ֆլոմները
Էդ օրը ինձ հաճելի անակնկալ էր սպասվում. ընկերուհուս տանը գունավոր "գրիչներ" էին հայտնվել` ֆլոմաստեր կամ ֆլոմ, ով ոնց ուզում, անվանում էր
: Էն էլ ի~նչ ֆլոմ`երկկողմանի… հրա~շք, թե էսպիսի հրա~շք...
Սոնան թույլ էր տալիս, որ նկարեմ դրանցով (երկուսս էլ կարգին նկարում էինք
), բայց շա~տ պատասխանատու գործ էր:
-Հանկարծ ֆլոմները պինդ չսեղմես,-ասում էր նա, ես էլ լսում էի ...ինչպես բացատրել էր Սոնան, թույլ սեղմած նկարելիս "ֆլոմից" ճռռոց պիտի գար, ու վայն եկել Էր `ինձ տարել, թե հանկարծ էդ չարաբաստիկ ճռռոցը չգար...Ընկերուհիս օրվա մեջ մի քանի անգամ ինձ ներում էր...
էդ տարի իմ ծննդյան օրը Սոնայենք "ֆլոմներ" նվիրեցին...
Առաջին ուսուցչուհիս
Մի օր Սոնան սովորականից շուտ տուն եկավ ու մենակ չէր. ինչ-որ հաճելի կին եր ուղեկցում նրան… երբ կինը հեռացավ, գնացի ընկերուհուս տուն: Պարզվեց, որ հարևանուհիս սրտխառնոց է ունեցել, ու նրան տուն է ուղեկցել… ընկեր Կարապետյանը` իր ուսուցչուհին:
Սոնան շատ էր պատմել ընկեր Կարապետյանի մասին, ու ես առանց տեսնելու արդեն շատ էի սիրում նրան, իսկ այդ օրվանից հետո ուղակի " սիրահարվեցի":
Ամեն օր արդեն երկու բանի մասին էի աղոթում` մեկ, որ Սոնան շուտ վերջացնի դասերը, մեկ էլ, որ իմ ուսուցչուհին էլ ընկեր Կարապետյանը լինի, ու քանի որ գյուղում մի դպրոց կար, ու տարրական դասարանի 3 ուսուցիչ, շանսերս շատանում էին (երկրորդ երազանքս էր, որ կատարվեց....)
Փշրված երգ
Արդեն 13:20 է, իսկ դասերը 13:30 են սկսվում, ուշանում եմ...
Անհանգստությունը ուղեղումս նվագում է ու...
"Պա~տե~րազմ եք գը~նում, խը~րոխտ գը~նա~ցեք, Վար~դա~նի ար~յու~նը ձեր մեջ ի~մա~ցեք..."
… Սոնան այդ օրը շատ ոգևորված էր. հանդես էին անելու դպրոցում: Եկավ ու բոլոր երգերը սկսեց տանը երգել. երգել ու սովորել, ես էլ լսում էի ու… մանկական տարիքում ավելի հեշտ է անգիր անելը...
Չգիտես ինչու, Սոնան ամենից հաճախ հենց այս էր երգում` "Պատերազմ եք գնում...". իննսունականների սկիզբն էր, բնական էր երևի...
Այնքա~ն խրոխտ էր ընկերուհիս երգում, որ նախանձում էի, մտածում էի արդեն պատերազմի ու զինվորների մասին...
"Վախկոտն ամեն օր է մեռնում, իմացե'ք"… Քաջ է Սոնան, ի~նչ քաջ է ու բարի...
...Արդեն տանն եմ… համալսարանում դասերը ծանրաբեռնված են ու շոգ է… Երևանից մարզ հասնելը կատակ բան չէ...
Երեկոյան արդեն գիտեի. փաստորեն տարիները Սոնային էլ են փոխել… հիմա Սոնան… աղոթում է, այն էլ` մենակ չէ, շատերի հետ… ես չեմ հավատում, հավատում եմ` չեմ հաշտվում...
Բա ընտանի՞քը, բա հայրենի ~քը...
...Սոնայենք աղոթում են, երգը աստիճանաբար խլանում է` "Պատերազմ եք գնում..." Սոնայենք ավելի անհասկանալի ու բարձր են աղոթում, երգը ավելի է խլանում, Սոնայենք ամբողջ ուժով են աղոթում, երգը լռում է… ու լսվում է մանկությունից Սոնայի անաղարտ ձայնը`
"Վախկոտն ամեն օր է մեռնում, ի~մա~ցեք..."
